عضو سازمان نظام مهندسی ساختمان استان زنجان و عضو هیئت علمی دانشگاه زنجان گفت: معماری و شهرسازی زنجان نیازمند بازنگری در مفاهیم است و ضرورت توجه به معناگرایی در معماری ایرانی – اسلامی امروز جامعه ضروری است.
مهرداد سلطانی اظهار داشت: معماری تجسدی از زندگی انسان است و زندگی انسان تحت تاثیر فرهنگ و مولفه های آن است. اسلام با حضور در کشور ایران موجب تاثیر در باورهای فرهنگی مردم شد و این تاثیرگذاری وارد معماری شد. دین تاثیر خود را در جنبه‌های مختلف معماری می‌گذارد چون وارد باورها و زندگی مردم شده است.
وی دین را بخش مهمی از فرهنگ مردم عنوان کرد و اظهار داشت: معماری اسلامی با توجه به این دیدگاه بخشی از معماری ایرانی – اسلامی است و تحت تاثیر مولفه‌های دینی اسلامی قرار دارد. معماری با توجه به فرهنگ مردم در زندگی دستخوش تغییر می شود و معماری ایران نیز با توجه به باورها و عقاید دینی مردم دچار تحول شد و. در واقع ما معماری دوره اسلامی ایران را در کشور داریم.
مدیر گروه معماری دانشگاه زنجان در پاسخ به تفکیک پذیری معماری اسلامی و معماری ایرانی به دو بخش مجزا، تاکید کرد: نمی توان معماری ایرلانی و اسلامی را تفکیک کرد. چراکه اجزاء فرهنگ را نمی‌شود از هم جدا کرد و این فرهنگ زمان بوده است که موجب شکل‌گیری معماری ایرنی – اسلامی در کشور شده است. نمی‌شود فرهنگ را به دینی و غیر دینی تفکیک کرد از این رو معماری ایرانی و اسلامی را نیز نمی‌توان از هم جدا دانست. و به عبارتی با تفکیک قائل شدن نمی‌توان گفت کدام بخش مربوط به معماری ایرانی و کدام بخش مربوط به معماری اسلامی است. این در حالی است که این دو در کنار هم هستند.
برای هر معماری می‌توان برخی شاخص‌ها و ویژگی‌هایی تعریف کرد
وی با بیان اینکه می‌توان برای معماری شاخصه‌ها و مشخصاتی تعریف کرد، افزود: برای هر معماری می‌توان برخی شاخص‌ها و ویژگی‌هایی تعریف کرد. همانگونه که استاد پیرنیا نسبت به تعریف آن برای معماری ایرانی اقدام کرده است. به اعتقاد اینجانب می‌توان بر سه جنبه مشخص از تاثیرگذاری دین اسلام بر معماری ایرانی اشاره کرد. نخستین و مهم‌ترین آن همان تاثیری است که اسلام از طریق ورود به فرهنگ مردم بر کلیت معماری ایرانی گذلشت که شرح آن داده شد. دومین تاثیر مربوط به ظهور فضاهای مذهبی و بناهای مرتبط همچون مسجد، مدرسه و همچنین سومین تاثیر اسلام از طریق جهش علمی صورت گرفت.
فرم، معنا و عملکرد سه مولفه مهم در معماری ایرانی- اسلامی
سلطانی با بیان اینکه از دیدگاه صاحب نظران، فضای معماری دارای سه مولفه مهم است، خاطر نشان کرد ویژگی‌های معماری ایرانی-اسلامی را نیز می‌توان بر مبنای این نقطه نظر تحلیل کرد. نخستین ویژگی‌ها مربوط به مسائل فرمی یا صورت معماری اسلامی است که مواردی همچون اصول هندسی، اشکال و نقوش را در بر می‌گیرد. دومین ویژگی، ویژگی عملکری و یا فعالیتی معماری است که در رابطه با نوع فعالیت صورت گرفته در فضای معماری است. سومین ویژگی نیز ویژگی معنایی معماری است و این بخش شامل مفاهیم و معناها در معماری است.
این کارشناس معماری ضمن تاکید بر توجه به همه ویژگی‌های یاد شده، خاطر نشان کرد: ویژگی‌های معماری اسلامی در هر کدام از بخش‌ها تاثیرگذاری خود را داشته است. اما مردم عامه بیشتر به ویژگی اول توجه دارند و عملکرد و معنا را مدنظر ندارند و به عبارتی فقط معماری اسلامی را در فرم خلاصه می‌کنند. این فرم شامل اشکال مشخصی همچون قوس و گنبد و منار است. با توجه به این نگاه احساس می شود که معماری اسلامی فراموش شده است.
فضا نقطه مشترک ویژگی‌های معماری ایرانی-ایلامی است
وی فضا را نقطه مشترک هر سه ویژگی ایرانی- معماری - اسلامی برشمرد و تاکید کرد: در فضای معماری هر سه ویژگی تجلی پیدا می‌کند و می‌توان هر سه آن را دید. در دهه های اخیر چون توجهی به معنا در معماری ایرانی و اسلامی وجود نداشته است توفیقات خوبی به دست نیامده چراکه توجه معماری امروز تنها به فرم بوده است.
سلطانی در پاسخ به برخی نظرات تاثیرگذاری نرم افزاری اسلام بر روی معماری ایران، تاکید کرد: به هیچ وجه نمی توان گفت شاخص های معماری ایرانی فیزیکی و معماری اسلامی معنایی بوده است چرا که وقتی اسلام وارد ایران شد و معماری واحدی به نام معماری ایرانی و اسلامی پدید آمد هر دو معماری از این موضوع متاثر گشت.
معماری کشور نیازمند توجه به ابعادی فراتر از فرم است
عضو هیئت علمی دانشگاه زنجان ضرورت بازگشت به اصول معماری ایرانی – اسلامی را مورد تاکید قرار داد و خاطر نشان کرد: نیاز معماری و جامعه امروز کشور بازگشت به اصل معماری ایرانی و سالامی است. باید در مفاهیم بازنگری کرد و معماری امروز کشور را مطابق رفتارها و زندگی مردم و متناسب با فرهنگ مردم کشور توسعه داد. معماری کشور نیازمند توجه به ابعادی فراتر از فرم است و الگوها و نظام زندگی و همچنین ارزش های والای معماری باید مورد توجه باشد. ارزش های معماری در نظام و سازمان فضایی نهفته است.
وی بیشترین تاثیر اسلام را تاثیرات اجتماعی عنوان کرد و اظهار داشت: بیشترین ارزش‌های معماری ایرانی - اسلامی در جنبه‌های اجتماعی معماری بوده است. چراکه اسلام دین اجتماعی است. اسلام شهر و زندگی اجتماعی ایران را دگرگون کرد و ساخت شهر و معماری فضاهای عمومی را دچار تحول ساخت.
سلطانی با بیان عناصر معماری با ورود اسلام ثابت بود اما سازمان معماری دچار تحول شد، افزود: به همین دلیل می‌توان از شهر اسلامی نام برد. باید برگردیم و این نگاه اجتماعی اسلام را در شهرهای کشور مورد بازنگری قرار دهیم.
