وزیر راه و شهرسازی با انتقاد از شهر فروشی در ایران گفت: حق نفس کشیدن مردم در حال فروش است ودیگر کسی به شهر احساس تعلق ندارد.
به گزارش روابط عمومی و اموربین الملل، عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی در پانزدهمین همایش سیاست‌های توسعه مسکن گفت: در اینکه مسکن در شرایط پیچیده‌ای است تردید نداریم و از هر منظر که بحث کنیم به این نتیجه می‌رسیم. تراکنش جمعیت در نیمه شمالی و جنوبی کشور یکسان نیست و توزیع نامتعادل جمعیت از نظر امنیت ملی هم ما را با مشکل مواجه می‌کند.
آخوندی با بیان اینکه بخش زیادی از جمعیت شهری کشور در ۱۰ شهر متمرکز شده‌اند گفت: این سلسله مراتب شهری در حالی است که برخی شهرهای خالی از سکنه و برخی عاری از کیفیت مطلوب برای سکونت هستند بنابراین با نابسامانی جمعیتی مواجه هستیم. بر اساس آمار سال ۱۳۹۰ تعداد شهرهای بالای ۱۰۰ هزار نفر جمعیت حدود ۸۶ شهر است، در حالی که پیش و پس از انقلاب قرار بود تنظیم جمعیت را در آمایش سرزمین لحاظ کنیم اما این اتفاق رخ نداده است. موضوع مهم دیگر عدم عدالت اجتماعی در ایران است. ما جزو معدود کشورهایی هستیم که عدم عدالت شهری در کشورمان برجسته شده و شمال شهر گران قیمت و پایین شهر کیفیت نازل زندگی دارد.
آخوندی به وضعیت رکود اقتصادی اشاره کرد و اظهار کرد: همه این اتفاقات در یک محیط اقتصادی با رکود و تورم شدید اتفاق افتاد٬ اکنون که تورم کنترل شده این رکود است که جان‌سختی می‌کند. در چنین محیط اقتصادی که تنگنای مالی بسیار گسترده شده ناتوانی نهادهای مالی در وام‌دهی، قدرت پایین خرید مردم و قدرت ضعیف پس‌انداز شهروندان نیز بر مشکل افزوده است اما با وجود همه این واقعیت‌های عینی باید برای رفع مشکل تامین مسکن مردم چاره‌ای بیاندیشیم.
وزیر راه و شهرسازی با بیان اینکه برای حل مشکل مسکن مردم باید ظرفیت اقتصاد ایران را نیز بسنجیم گفت: باید به راهی برای حل این مشکل در شرایط سخت برسیم و این سوالی بنیادی است که به دنبال پاسخ آن هستیم و از مشارکت فرهیختگان برای حل این مسئله استقبال می‌کنیم. برای شناخت وضعیت موجود باید به این نکته توجه کنیم که در ۱۰ سال گذشته کمی‌گرایی در ایران مطرح بوده و فراموش کردیم مسکن جنبه‌های فرهنگی و اجتماعی نیز دارد. تمام آنچه به عنوان میراث فرهنگی و اجتماعی در کشور داریم در بخش مسکن نیز ظهور پیدا می‌کند اما مسکن را به یک چهار دیواری در هر بیابانی تبدیل کردیم که منجر به کالایی شدن انسان‌ها شد. گویی انسان کالایی است که در یک انبار از ٰآن نگهداری می‌کنیم اما انسان‌ها جنبه‌های هویتی دارند که با کالا متفاوت است.
آخوندی گفت: برای کشوری مثل ما که داعیه ۳ هزار سال پیشینه دارد این جنبه بسیار حائر اهمیت است که درباره آن اندیشه نکردیم و به سمت کمی‌گرایی رفته‌ایم در حالی که گرایش به کمی کردن زندگی انسان‌ها خطری بزرگ است بنابراین تلاش می‌کنم از آن بپرهیزم.
وی افزود: حتی در کشورهای سوسیالیستی مثل چین و روسیه نیز آن اتفاقی را که برای کالایی کردن انسان‌ها در ایران در طرح مسکن مهر رخ داد ندیده‌ام . کالایی کردن انسان‌ها در مسکن مهر به شکل افراطی صورت گرفت و حداقل از جنبه فرهنگی هیچ دفاعی نمی‌توان از آن کرد. اگر این موضوع در این دانشکده که ادعای فرهنگ، هویت و شهرسازی دارد به بحث گذاشته نشود و تاروپود موضوع نیز مورد بررسی قرار نگیرد ممکن است بار دیگر گرایش‌های پوپولیستی در چنین طرح‌های خانمان‌برانداز و شهر برانداز در ایران پیاده شود.
وزیر راه و شهرسازی در ادامه با انتقاد از شهر فروشی در ایران گفت: نمونه این اتفاق در تهران روی داده و تهران به کارگاهی بی‌‌پایان و بی‌هدف تبدیل شده که همه به دنبال سوداگری محض هستند. باید به این بیاندیشیم که این حجم از ساخت و ساز برای رفاه حال مردم چه نتیجه‌ای دارد.
آخوندی رویکرد حوزه مسکن در ایران را دچار نگاهی افراطی و تفریطی دانست و گفت: این رویکرد در دو بخش مسکن مهر و شهرفروشی به خوبی قابل مشاهده است. در واقع حق نفس کشیدن مردم در حال فروش است و کسی احساس نمی‌کند که شهر به او تعلق دارد.
آخوندی افزود: اگر مشکلات موجود را به خوبی بشکافیم نباید به دنبال راه حل‌های ساده انگارانه برویم ما در پی آن هستیم که این موضوع را به خوبی تحلیل کنیم و دو طرفه معادله‌ای که در دهه ۶۰ با شهرفروشی آغاز شد و در دهه ۹۰ با مداخله در زندگی مردم ادامه پیدا کرد در نظر بگیریم. شهر باید ایده‌ای برای زندگی، آرامش و رفاه داشته باشد تا بتوان شهرها را به نسل‌های بعد هدیه کرد و تداوم حیات را در آن دید. قابلیت زندگی در دنیای مدرنی که همه چیز آن براساس موتور و حرکت تعریف شده موضوع بسیار مهمی است.
وزیر راه و شهرسازی با یادآوری اینکه شهر تهران از دهه ۴۰ شورای نظارت بر گسترش شهر را تشکیل داده است گفت: ۵۰ سال است که همه نگران توسعه شهر هستند اما شهر در حال گسترش است. در شهرهای بزرگ نتوانستیم موضوع حرکت را حل کنیم. وقتی موضوع ایجاد شهرهای جدید مطرح شد تامین حمل و نقل را فراموش کردیم و شهرهایی مانند هشتگرد، پردیس،پرند و اندیشه ساختیم که مشکل حمل و نقل آنها برطرف نشده است. از روز اول باید به سمت یکپارچگی مفهوم حمل و نقل و توسعه شهری می‌رفتیم و اگر این موضوع در کنار هم دیده می‌شد الان وضعیت بهتری داشتیم.
آخوندی افزود: ۱۸ میلیون از ۵۵ میلیون جمعیت شهرنشین در وضعیت نامطلوب زندگی به سر می‌برند و کیفیت زندگی آنها قابل فبول نیست. اگر پروژه‌های مسکن مهر پیرامون شهرهای جدید نیز تکمیل شود این آمار افزایش می‌یابد. از روز اول معتقد بودم در شرایط سختی که قرار داریم با راه حل‌های ساده‌انگارانه نمی‌توان کاری از پیش برد و راه حل‌های دوپینگی هم جواب نمی‌دهد بلکه باید راه حلی ساختاری و نهادی برای حوزه مسکن داشت. مدت‌ها بحث من این بوده است که برای حل مشکل باید نهادهای مالی ایجاد شود. برای شهرهای جدید به مدل‌های مالی خاصی نیاز داریم که باید جداگانه به آن بپردازیم.
وی ادامه داد: برای اینکه بتوانیم هم تجهیز مالی کنیم هم قدرت خرید و ساخت را افزایش دهیم به صندوق تسهیلات نیاز داریم. مدت‌ها است در ایران درباره انواع تضامین بحث می‌کنیم. اگر کسی خانه‌ای پیش خرید می‌کند باید سر وقت آن را تحویل بگیرد از سوی دیگر صندوق تضمین کیفیت نیز در حوزه مسکن نداریم. تضمین تامین مالی در این بخش باید برای خریدار و فروشنده تامین شود و اگر فروشنده‌ای خانه ای را پیش فروش می‌کند باید مطمئن باشد جریان مالی ساخت آن تامین می‌شود.
وزیر راه و شهرسازی با تاکید بر اینکه برای خروج از این وضعیت به انواع نهادهای مالی نیاز داریم گفت: انواع نهادهای بازار و بورس، صندوق پس انداز، نهادهای مالی پروژه محور و بازار محور برخی از همین نهادهای مالی مورد نیاز هستند.
آخوندی گفت: وضعیت بخش مسکن در اقتصاد تبدیل به چالش و در عین حال فرصت شده است. چالش از آن جهت که با رکود مواجه هستیم و فرصت از آن جهت که مسکن بزرگترین محرک اقتصاد است. اکنون در سخت‌ترین شرایط اقتصادی بعد از انقلاب هستیم و بارها گفتم اگر مسئول مدیریت اقتصاد ایران بودم وضعیت فوق‌العاده اعلام می‌کردم. باید جامعه را برای شاخص‌های کلان و خرد تصمیم‌های بنیادین آماده کرد و در این شرایط فقط حرف‌های دلخوش کننده نزنیم زیرا وضعیت را بدتر می‌کنیم.
وزیر راه و شهرسازی با بیان اینکه برخی رسانه‌ها اعلام کردند در بخش مسکن مازاد عرضه وجود دارد گفت: پیچیدگی مسکن این است که کالای استاندارد نیست و نمی‌توان مانند خودرو از یک مدل آن ۱۰۰ هزار دستگاه ساخت. هر واحد مسکونی با دیگری متفاوت است. شهرهای مختلف و مناطق بالا و پایین نیز با یکدیگر متفاوت هستند و باید بررسی شود این مازاد عرضه در چه شرایطی و در چه مناطقی وجود دارد. ممکن است در بازار سوداگرانه مازاد عرضه وجود داشته باشد اما در بازار واقعی مسکن نمی‌توان اینگونه صحبت کرد.
وی با بیان اینکه مسکن حوزه‌ای نیست که در آن بتوان به آمارهای کلی اعتماد کرد گفت: در مسکن جنبه محلی اهمیت دارد. وقتی می‌خواهیم در حوزه اقتصاد کلان بحث کنیم برخی می‌گویند در بخش مسکن عرضه زیاد است و نباید به عنوان موتور محرک به آن نگاه کرد. این صحبت‌ها معلول نگاهی است که برخی مسکن را کالای همسان می‌بینند در حالی که مسکن کاملا به زمین وابسته است و ماهیتی محلی دارد.
وی یافتن راه حلی برای این مشکل را دشوار دانست و گفت: از آنجایی که هرکس از یک منظر به موضوع نگاه می‌کند برخی می‌خواهند اولویت را از بخش مسکن بردارند. برخی به فکر مداخله دولت هستند که این مداخله راه حلی مانند مسکن است. از سویی دیگر عده‌ای می‌گویند باید ساخت و ساز به هر نحوی شروع شود که این موضوع به شهر نشینی منجر می‌شود.
آخوندی یافتن نقطه تعادل در این بین را دشوار دانست و گفت: ما بحث نهادها در بخش مالی را مطرح کردیم و معتقدیم باید از تمام ظرفیت‌های بازار پولی و بانکی در بازار سرمایه و دارایی‌هایی که قابلیت نقد شدن فوری در وزارتخانه را ندارند استفاده کنیم و وزارتخانه زمین‌های زیاد، انواع امتیازها، ظرفیت‌های زیادی پیرامون جاده‌ها و همینطور در بنادر و فرودگاه‌ها دارد که قابلیت نقد شدن فوری ندارند و باید از آنها استفاده کرد.
آخوندی با بیان اینکه مداخله دولت و سطح و نوع مداخله در بخش مسکن باید به دقت بررسی شود گفت: قطعا بدون مداخله دولت مشکل مسکن حل نمی‌شود و تمام بحث ما نوع این مداخله است. این مداخله باید یا به گونه‌ای باشد که مانند مسکن مهر دولت خانه بسازد یا شعار عدم مداخله و بازار آزاد بدهیم که مورد دوم سبب ایجاد بازار سوداگرانه می‌شود.
وی با تاکید بر اینکه بهترین راه حل برای مشکل مسکن این است که مداخله دولت محدود و در بخش نهادسازی باشد افزود: دولت نباید در پروژه‌ها دخالت کند و در شرایط رکود با ایجاد یک نهاد توسعه که می‌تواند بانک توسعه حمل و نقل، مسکن یا ساختمان یا صندوق توسعه باشد به عنوان موتور محرک عمل کند. باید مداخله محدود دولت را با یک یا چند نهاد پیوسته ساماندهی کنیم و اگر دولت یک ریال سرمایه‌گذاری کرد به اهرمی تبدیل شود که در بازار ارزش آن ۱۰ برابر شود اما متاسفانه ما در دو رویکرد افراطی گرفتار شدیم.
آخوندی درباره این دو رویکرد توضیح داد: رویکرد نخست اینکه دولت سریعا خانه بسازد و رویکرد دوم دولت را از ورود به بازار مسکن به دلایل مختلف برحرز می‌دارد. ما در پی این هستیم که در مجلس، دولت و در بین کارشناسان و اقتصاددانان به تدریج این اجماع را ایجاد کنیم که مسکن می‌تواند پیشران باشد و به سرمایه‌گذاری در حوزه مسکن نیاز داریم. به این منظور به نهادها و بانک‌های توسعه در هر دو بخش حمل و نقل و مسکن نیازمندیم. ما بر این اعتقادیم اگر به چنین اجماعی برسیم می‌توانیم از بحران موجود عبور کنیم.
وزیر راه و شهرسازی با بیان اینکه بحران مالی سبب شد بخش مالی و اقتصادی خود را به بخش‌های فرهنگی، اجتماعی و فنی تحمیل کند گفت: در سیاست زمین باید به این اجماع برسیم که جلوی شهرفروشی را بگیریم. باطن این موضوع سوداگری است و این سوداگری سبب شد قیمت هر مترمربع زمین بی هیچ دلیلی به ۱۵ میلیون تومان برسد. برخی بدون هیچ تلاشی در طول یک شبانه روز شاهد افزایش سرمایه خود بودند در حالی که تامین مالی شهر باید توسط ساکنان آن صورت بگیرد نه از منبع آینده زندگی مردم.
وی با اشاره به جلساتی که برای تدوین برنامه ششم توسعه در وزارت راه و شهرسازی برگزار شد گفت: در این نشست‌ها گزارش‌هایی ارائه شد که ۶۵ درصد منابع شهرداری‌ها از محل فروش عوارض ساختمانی به دست می‌آید که این اصطلاح محترمانه شهرفروشی است. فروش عوارض یعنی ساختمانی که ساخته شده قوانین را رعایت کرده است و چنین موضوعی نباید منبع ۶۵ درصد درآمد شهرداری باشد.
آخوندی بر لزوم تغییر نظام حکم‌روایی شهری تاکید کرد و گفت: باید در برابر شهرفروشی بایستیم. در دو سال گذشته شاهد بودیم میزان تورم مسکن از میزان تورم عمومی کمتر شد زیرا توانستیم سوداگری را در شهر کنترل کنیم که اگر این اتفاق نمی‌افتاد هنوز شاهد رشد قیمت زمین و خانه‌های کلنگی در شهر بودیم.
وی راه حل این مشکل را توسعه شهرهای میانی و جلوگیری از توسعه کلانشهرها دانست و گفت: خانه‌سازی در تهران یا در مشهد کاری قابل قبول و پسندیده نیست. چرا می‌ترسیم این واقعیت را بازگو کنیم. خدمات و اشتغال باید در شهرها به طور متوازن پخش شود. طبق برنامه ششم روند مهاجرت کنترل شده و مهاجرت از کلانشهرها به شهرهای میانی افزایش یافته است.
وزیر راه و شهرسازی ادامه داد: وقتی می‌خواهیم سیاست تامین مسکن را تضمین کنیم باید به شهرهای میانی تسهیلات بیشتری بدهیم. افکار عمومی و رسانه‌ها معمولا برای پاسخ به این سوال که راهکار تامین مسکن در تهران چیست به مسئولان فشار می‌آورند اما قرار نیست و نباید این شهر ۸.۶ میلیون نفری به شهری ۲۰ میلیونی تبدیل شود زیرا تهران ظرفیت چنین جمعیتی را ندارد.
وی افزود: برخی که عقاید سیاسی دارند نمی‌گذارند این بحث‌ها مطرح شود اما باید با مردم شفاف باشیم. سیاست‌های ما در حوزه مسکن پروانه‌های اشتغال و کار باید به سمت شهرهای متوسط برود و این بحث مکمل برنامه‌های ما است.
آخوندی افزایش کیفیت زندگی در شهرها را به عنوان مفهوم جدیدی در وزارت راه وشهرسازی دانست و گفت: این موضوع باید از جنبه عملیاتی و هویتی بررسی شود.
آخوندی درباره جنبه عملیاتی موضوع ارتقای کیفیت زندگی در شهرها توضیح داد: در این حوزه اگر بخواهیم همچنان طرح جامع و تفصیلی را ادامه دهیم باید مسئله محور حرکت کنیم و فراموش نکنیم که هر شهر مسئله خاص خود را دارد. برای رسیدن به نتیجه بهتر باید به مفهوم بازآفرینی شهری بپردازیم و بدانیم که بازآفریتی شهر سبزوار با شهر دیگری مثل کاشان متفاوت است.
وی ادامه داد: اندیشه طرح بازآفرینی شهری در یک سال گذشته مورد توجه قرار گرفت و معتقدیم که باید نگرش مجددی در بهسازی شهری داشته باشیم. باید شهرهایمان را قابل زندگی و حرکت در آنها را روان کنیم. حرکت و قابلیت زندگی دو فاکتور مهمی هستند که باید در این موضوع مورد توجه قرار بگیرد.
در پایان وزیر راه وشهرسازی بر اهمیت جنبه‌های هویتی در شهرها تاکید داشت وگفت: باید شرایطی را فراهم آوریم تا به شهرمان حس تعلق داشته باشیم. به همین دلیل اندیشه دیگری را تعقیب و مفهوم ایران‌شهر را مطرح کردیم. یعنی باید بدانیم شهری که دوست داریم چیست و در مباحث هویتی جوانب آن را بررسی کنیم.