الزامات گزارش و گزارش‌نويسي
گزارش‌نويسي عبارت است از به تحرير درآوردن اخبار، اطلاعات و تشريح وضع موجود براي رسيدن به راه‌حل صحيح که بر دو اصل «ساده‌نويسي» و «سالم‌نويسي» استوار مي‌باشد.
اهداف معمول مهندس ناظر از تهيه گزارش عبارت از انجام تکليف، اطلاع‌رساني، بيان مشکلات و معايب پروژه، جهت درخواست کمک و هماهنگي.
اجزاي گزارش مهندس ناظر عبارت است از فرم گزارش بازديد و پيوست‌هاي احتمالي شامل عکس، نقشه، محاسبات و متن قوانين و ضوابط.
اغلب اطلاعات مربوط به فرم گزارش بازديد را مي‌توان به راحتي با توجه به پروانه ساختماني تکميل نمود. ناظر در هر مرحله گزارش بايد با توجه به پيشرفت عمليات ساختماني و خصوصاً اجراي سقف‌ها رديف مربوطه را پر نموده و گزارش را ثبت نمايد. هنگام تکميل گزارش بايد بررسي نمود که اساساً بين تصاوير و مساحت‌هاي مجاز بر اساس پروانه ساختماني و موارد ساخته شده موجود که بر اساس بازديد به‌عمل‌آمده توسط ناظر بررسي و تکميل مي‌گردند، اختلافي وجود دارد يا خير؟
در صوت وجود هرگونه اضافه بناي غيرمجاز يا تغييرات مغاير با ضوابط شهرسازي منطقه در بناي در دست احداث اين موضوع بايستي به عنوان خلاف در گزارش بازديد درج و توسط ناظر به مرجع صدور پروانه و سازمان نظام مهندسي ساختمان اعلام گردد.
در بسياري از موارد مشاهده مي‌شود که مهندسي ناظر نسبت به گزارشات مرحلهاي و بار حقوقي آنها بي‌توجه و بي‌اطلاع مي‌باشند.
اصولا گزارشات مرحلهاي ناظر مي‌بايستي با اشاره به مفاد قانوني مرتبط با موضوع تهيه و لازم است که مهندس ناظر به‌طور کاملاً حرفه‌اي مستندات مهم مورد نياز براي پاسخگويي و دفاع از حقوق خود در برابر استعلامات مراجع ذيربط را تهيه و حفظ نمايد. که در صورت انجام اين مهم در صورت وقوع حوادث در محاکم قضايي و انتظامي تبرئه خواهد شد.
نکات مهم در تهيه گزارشات مرحلهاي
با لحاظ مقدمه فوق نکاتي که ناظران ساختمان بايد حين نظارت بر پروژه‌ها مد نظر قرار دهند و بسته به شرايط، روند پيشرفت فيزيکي کار و همچنين حوادث احتمالي رخ داده در حين کار موضوعات را به طور مناسب در گزارشات خود منعکس نمايند، تشريح شده‌اند.1- ارائه و ثبت به موقع گزارشات مرحلهاي توسط شخص مهندس ناظر:
عدم ثبت گزارشات مرحلهاي توسط مهندس ناظر مي‌تواند تبعات بسيار ناخوشايندي را براي وي درپي داشته باشد. ثبت ديرهنگام گزارشات مرحلهاي يکي از مسائلي است که مي‌تواند در شوراي انتظامي سازمان نظام مهندسي ساختمان باعث محکوميت مهندس ناظر شود. و اين توضيح که گزارشات به مالک تحويل داده شده و وي جهت ثبت گزارشات مراجعه نکرده توجيه پذيرفته‌شده‌اي نيست.
2- اعلام خلاف در صورت عدم رعايت مسائل ايمني يا فني در کارگاه:
در شرايطي که ضوابط و اصول ايمني مطابق با مبحث 12 مقررات ملي ساختمان و آئين‌نامه حفاظت از کارگاه‌هاي ساختماني وزارت کار و امور اجتماعي در کارگاه تحت نظارت مهندس ناظر رعايت نمي‌گردد، مهندس ناظر بايستي با توجه به اهميت موضوع و خطرات جاني احتمالي، گزارش وقوع خلاف را با اشاره کامل به مفاد قانوني مربوطه علاوه بر شهرداري به سازمان نظام مهندسي ساختمان و اداره کل بازرسي وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعي ارائه و شماره ثبت دبيرخانه آنها را اخذ نمايد.
در صورت مشاهده خلاف فني و اجرايي (مرتبط با معماري، سازه و يا تأسيسات ساختماني) در مرحلهاي از ساخت بنا مهندس ناظر مي‌بايستي ضمن ابلاغ تذکر کتبي به مالک يا سازنده و درخواست رفع خلاف، گزارش خلاف در آن مرحله از کار و درصورت اهميت موضوع تأکيد بر توقف کار تا اصلاح موار خلاف را در شهرداري و سازمان نظام مهندسي ساختمان استان ثبت نمايد.
3- اشاره به عدم حضور مجري ذيصلاح در هريک از گزارشات مرحلهاي:
طبق فصل چهارم آئين‌نامه اجرايي ماده 33 آئين‌نامه اجرايي ماده 33 قانون نظام مهندسي و کنترل ساختمان کليه عمليات اجرايي ساختمان بايد توسط شخص حقوقي و دفاتر مهندسي اجراي ساختمان عنوان مجري انجام شود و مالکان براي انجام امور ساختماني از اين مجريان استفاده نمايند.
از طرف ديگر با توجه به تبصره 7 ماده100 قانون شهرداري که در بخشي از آن بيان شده مهندسان ناظر ساختماني مکلفند نسبت به عمليات اجرايي ساختماني که به مسئوليت آنان احداث مي‌گردد از لحاظ انطباق ساختمان با مشخصات مندرج در پروانه و نقشه‌ها و محاسبات فني ضميمه آن مستمراً نظارت کرده و در پايان کار مطابقت ساختمان با پروانه و نقشه و محاسبات فني را گواهي کنند.
در حقيقت مهندس ناظر اين فرض را پذيرفته که هرگونه عمليات اجرايي تحت نظارت وي بوده و مي‌بايست پاسخگوي تمام موارد فني آن باشد. در چنين حالتي بروز حادثه به معناي ارتکاب تخلف، اهمال‌کاري و عدم رعايت نظامات دولتي توسط مهندس ناظر بوده و در صورتي که حادثه مذکور تلفات جاني داشته باشد نه تنها بي‌اطلاعي مهندس ناظر از چگونگي روند اجرا و عمليات اجرايي در دادگاه مسموع نخواهد بود بلکه وفق ماده 616 قانون مجازات اسلامي مندرج در کتاب پنجم که مقرر داشته است: «درصورتيکه قتل غير عمد به‌واسطه بي‌احتياطي يا بي‌مبالاتي يا اقدام به امري که مرتکب در آن مهارت نداشته است يا به سبب عدم رعايت نظامات واقع شود مسبب به حبس از يک تا سه سال و نيز به پرداخت ديه در صورت مطالبه از ناحيه اولياي دم محکوم خواهد شد مگر اينکه خطاي محض باشد.»، مهندس ناظر متحمل مجازات سنگيني خواهد شد.
با توضيح فوق لازم است که تا اجرايي شدن کامل ماده 33 قانون نظام مهندسي و کنترل ساختمان، مهندس ناظر در تمام گزارشات مرحلهاي پروژه تحت نظارت به عدم صلاحيت سازنده يا مالک ساختمان و مغايرت اين موضوع با مواد 9 و 10 آئين‌نامه اجرايي ماده 33 قانون نظام مهندسي و کنترل ساختمان به عنوان خلاف اشاره نموده بر لزوم حضور مجري ذيصلاح در گزارش تأکيد نمايد.
4- حداقل تعداد گزارشات مرحلهاي:
حداقل تعداد گزارشات مرحلهاي مهندسين ناظر مطابق ماده 13-7 مبحث دوم مقررات ملي ساختمان، بسته به گروه ساختماني پروژه تحت نظارت متفاوت مي‌باشد.
در اعلام گزارشات مرحلهاي رعايت ترتيب مراحل بسيار مهم است. بنابراين چنانچه مهندس ناظر به‌طور مرتب از کار بازديد ننمايد از نظر قانوني ممکن است توسط مرجع صدور پروانه مورد پيگيري قرار گيرد. لازم به ذکر است طبق بند 13-7 -1 و 13-7-2 مبحث 2 مقررات ملي ساختمان در ساختمان‌هاي با اسکلت فولادي بعد از ثبت گزارش مرحله اسکلت بندي مهندس ناظر بايد مرحله اتمام سقف‌ها را گزارش نمايد. ضمن اينکه در ساختمان‌هاي گروه «ج» و «د» لازم است گزارش تمام سقف‌هاي زيرزمين و طبقات مياني نيز اعلام شود. لذا توصيه مي‌شود حتي درپروژه‌هاي اسکلت فولادي نيز براي هر سقف ساختمان گزارش ارائه گردد.
نام کتاب: همراه ناظر ساختمان
مؤلفان: مهندس سيامک الهي‌فر / مهندس حامد قانجاني
به کوشش واحد حقوقي سازمان نظام مهندسي ساختمان زنجان